جایگاه هالوژنها در گسترش شیمی

زمانی که روش تعیین جرم (وزن) اتمی از دقت کافی برخوردار شد، عناصر براساس افزایش وزن اتمی‌شان مرتب گردیدند. این کار، پیگیری تغییرات خواص شیمیایی را، با گذر از عناصر سبک به عناصر سنگین، امکان‌پذیر ساخت و زمینه را برای کشف قانون تناوبی فراهم آورد. مفهوم گروههای طبیعی که شباهتهای شیمیایی عناصر را به هم مرتبط می‌کرد شکل گرفت. مجموعه‌ی سه‌تایی کلر-بروم-یود یکی از اولین گروههای طبیعی بود. این دسته‌بندی به طور دقیق توسط شیمیدان آلمانی، دو براینر (1) مطالعه شد. شاید بتوان وی را از پیشکسوتان مندلیف دانست. یک حقیقت جالب در مجموعه‌ی سه‌تایی کلر- بروم- یود وجود داشت: وزن اتمی عنصر میانی نصف مجموع وزن اتمی دو عنصر دیگر است. ثابت شد که همین وضعیت در مورد عناصر سه‌تایی دیگر (گروههای طبیعی) نیز صدق می‌کند. سه عنصر شیمیایی کلر، بروم، و یود نقش مهمی در تاریخ شیمی ایفا کرده‌اند، به طوری که می‌توان آنها را اولین سنگ‌بناهای ساختمان قانون تناوبی دانست.
ارزش علمی این عناصر در اهمیت آنها برای ترکیب و خواص اسیدها نهفته است. در وهله‌ی اول، کشف کلر این نظریه را که تمام اسیدها حاوی اکسیژنند تأیید کرد. در قدمهای بعدی، کلر اولین عنصری بود که اسیدهای اکسیژن‌دار و بدون اکسیژن آن تهیه شد. شیمیدانان با مطالعه‌ی اسیدهای اکسیژن‌دار هالوژنها دیدگاه جدیدی در زمینه‌ی مفهوم قدرت اسیدها و درجه تفکیک آنها پیدا کردند. مقایسه‌ی خواص اسیدهای هالوژنه‌ی بدون اکسیژن عملاً مفید بود، ولی این موضوع نباید تأثیر مطالعه‌ی کلر، بروم، و یود بر روی شیمی نظری را کم اهمیت جلوه دهد.
در شیمی تجربی نیز مشابه چنین موردی دیده می‌شود. ئیدرو کربنهای هالوژن‌دار مهمترین ماده‌ی واسطه برای ساختن بسیاری از ترکیبات آلی هستند. همین امر موجب پیشرفت سریع روشهای ساخت مواد آلی در قرن نوزدهم گردید. روش کلرزنی به مقیاسی وسیع برای استخراج فلزات با ارزش از سنگ معدنهایشان به کار رفته می‌شود. یودیدها برای تهیه‌ی فلزات فوق‌العاده خالص مورد استفاده قرار می‌گیرند. امروزه شیمی فلوئور به صورت شاخه‌ای مستقل از علوم درآمده است.

پی‌نوشت‌:

1. Dö bereiner.

منبع مقاله :
تریفونوف، دیمیتری نیکولایویچ ، تریفونوف، ولادیمیر؛ (1390)، تاریخچه‌ی کشف عناصر شیمیایی، برگردان: عبدالله زرافشان، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ چهارم